Działanie wysokiej temperatury
Czynnikami sprzyjającymi występowaniu urazów cieplnych związanych z działaniem wysokiej temperatury są:
- niedostateczne spożycie wody i elektrolitów,
- nadmierny wysiłek fizyczny, ćwiczenia, praca przy wysokiej temperaturze otoczenia,
- brak protekcji przeciwsłonecznej eksponowanych części ciała,
- leki hamujące wydzielanie potu (atropina, leki przeciwhistaminowe),
- nadużywanie alkoholu, kofeiny (czynników wzmagających odwodnienie organizmu),
- otyłość,
- podwyższona temperatura ciała w przebiegu chorób infekcyjnych,
- noszenie ubrania ze sztucznych, nieprzepuszczających powietrza tkanin.
Do urazu cieplnego związanego z działaniem wysokiej temperatury dochodzi w wyniku zachwiania tzw. bilansu cieplnego ustroju. Określa on stosunek ciepła wytwarzanego w ustroju wskutek przemiany materii oraz ciepła uzyskiwanego z otoczenia do ciepła utraconego z organizmu. Do urazu cieplnego dochodzi również na drodze wzmożonej ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Do najczęstszych urazów cieplnych związanych z działaniem wysokiej temperatury zalicza się udar cieplny, wyczerpanie cieplne, kurcze mięśniowe i udar słoneczny.
Udar cieplny
Powstaje na skutek załamania mechanizmów termoregulacyjnych, poprzez zablokowanie parowania potu, głównej drogi utraty ciepła. Objawy wczesne to bóle i zawroty głowy, nudności i wymioty, ogólne osłabienie, wzrost temperatury ciała, następnie zaburzenia psychiczne, drgawki. Złym czynnikiem rokowniczym, mogącym prowadzić do zgonu jest przekroczenie temperatury ciała powyżej 41^0^C.
Wyczerpanie cieplne
Powstaje na skutek odwodnienia i utraty elektrolitów (głównie sodu i chloru) oraz\ w wyniku niewydolności krążenia obwodowego, co może prowadzić do zapaści. Główne objawy to wzmożona potliwość, bóle głowy, przyspieszone i słabo wyczuwalne tętno, spadek ciśnienia tętniczego.
Kurcze mięśniowe
Są to bolesne skurcze mięśni szkieletowych wywołane nadmierną utratą elektrolitów wraz z potem. Dotyczą zwłaszcza mięśni kończyn górnych i dolnych.
Udar słoneczny
Jest wynikiem bezpośredniego działania promieni słonecznych, w szczególności promieni podczerwonych na sklepienie czaszki, czego następstwem jest przekrwienie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, a w konsekwencji powstanie objawów oponowych.
Podstawowymi działaniami profilaktycznymi, zapobiegającymi występowaniu urazów cieplnych, związanych z działaniem wysokiej temperatury są:
- po przyjeździe ze strefy klimatu umiarkowanego do gorącej strefy klimatycznej co najmniej kilkudniowa aklimatyzacja,
- zaplanowanie właściwego cyklu wysiłku i wypoczynku w nowych warunkach klimatycznych,
- dostarczanie organizmowi odpowiedniej ilości wody i elektrolitów,
- spożywanie wszystkich posiłków,
- noszenie nakrycia głowy (protekcja przeciwsłoneczna),
- unikanie nadmiernej konsumpcji alkoholu i kofeiny (działają odwadniająco),
- odpowiedni ubiór (przewiewne, przepuszczające powietrze tkaniny).