Choroba zakaźna wywoływana przez wirusa należącego do rodziny Flaviviridae, którego rezerwuarem są brodzące ptaki na terenach podmokłych i trzoda chlewna w rejonach wiejskich. Wektorem zakażenia są komary z rodzaju Culex i Aedes.

Transmisja wirusa japońskiego zapalenia mózgu występuje w 22 krajach Azji oraz w dwóch krajach Australii i Oceanii (Papua-Nowa Gwinea; Australia, płw. York, Queensland). WHO szacuje, że każdego roku dochodzi do blisko 68 tysięcy zachorowań, w tym kilkunastu tysięcy zgonów. Ponieważ większość zakażeń przebiega bezobjawowo, tylko część przypadków jest diagnozowana i raportowana. W 2016 r. zachorowania na japońskie zapalenie mózgu były raportowane w 17 krajach, łącznie 5399 przypadków choroby. Najwyższą zachorowalność obserwowano w Indiach (1627), Bangladeszu (1294), Chinach (1130), Birmie (393), Wietnamie (357) i na Filipinach (312). Ryzyko zachorowania jest związane z przebywaniem w rejonach wiejskich oraz na terenach podmokłych będących lęgowiskiem komarów, wektorów zakażenia.

Obraz kliniczny: okres wylęgania wynosi 6-16 dni. Większość przypadków choroby (99%) przebiega bezobjawowo lub w formie łagodnych objawów grypopodobnych (gorączka, bóle głowy, zaburzenia żołądkowo-jelitowe). U około 1% zakażonych obserwuje się ciężką postać choroby z objawami ze strony ośrodkowego układu nerwowego (zapalenie mózgu, objawy oponowe, zaburzenia świadomości, niedowłady), ze śmiertelnością sięgającą 30%. Powikłaniem po przebytej chorobie może być ataksja, parkinsonizm, osłabienie siły mięśniowej, zaburzenia psychiczne.

Rozpoznanie: na podstawie obrazu klinicznego oraz diagnostyki serologicznej (poszukiwanie swoistych przeciwciał w klasie IgM i IgG metodą ELISA).

Leczenie: objawowe.

Zapobieganie: ponieważ nie ma możliwości leczenia przyczynowego choroby, podstawą są działania profilaktyczne zapobiegąjące zakażeniom przenoszonym przez wektory (komary), do których należy stosowanie repelentów, odpowiednie noszenie ubrań (długie rękawy koszul i nogawki spodni), unikanie przebywania w terenie od zmierzchu do świtu, zwłaszcza nad zbiornikami wodnymi, a także stosowanie szczepień ochronnych. Na polskim rynku dostępna jest szczepionka inaktywowana zawierająca zabitego wirusa japońskiego zapalenia mózgu, namnażanego w linii komórek VERO (prep. Ixiaro), charakteryzujaca się wysokim profilem bezpieczeństwa dla pacjenta. Szczepienie osób dorosłych obejmuje podanie dwóch dawek w odstępach: 0, 7 lub 28 dzień oraz dawki przypominającej po 12-24 miesiącach. Brak danych o konieczności stosowania kolejnych dawek przypominających. Szczepienie dzieci od 3 rż. obejmuje podanie dwóch dawek: 0, 28 dzień. Obie dawki cyklu podstawowego u dorosłych i dzieci powinny być przyjęte minimum 7 dni przed wyjazdem do rejonów endemicznego występowania choroby.