Grupa chorób zakaźnych przewodu pokarmowego wywoływana przez gram-ujemne pałeczki Salmonella, tzw. pałeczki niedurowe (odzwierzęce), inne niż S. typhi i S. paratyphi (czynniki etiologiczne duru brzusznego i durów rzekomych), zaliczane do dwóch gatunków: S. enterica i S. bongori (łącznie ponad 2 tysiące typów serologicznych). Do serotypów najczęściej wywołujących stany zapalne jelit należą S. enteritidis i S. typhimurium. Do zakażenia dochodzi przez spożycie zanieczyszczonej żywności (jaja, mięso, mleko), kontakt z wydalinami zakażonych zwierząt, skażonymi sprzętami używanymi w produkcji, transporcie i magazynowaniu żywności. Rezerwuarem patogenów są zwierzęta hodowlane i dziko żyjące, u których zakażenie przebiega zazwyczaj bezobjawowo. Źródłem zakażenia są zwierzęta, rzadziej ludzie. Salmoneloza jest chorobą kosmopolityczną występującą na całym świecie, a jej rozprzestrzenienie jest ściśle związane z niskim poziomem sanitarnym i brakiem nadzoru weterynaryjnego.

Obraz kliniczny: okres wylęgania choroby trwa w zależności od dawki zakażającej\ i wrażliwości osobniczej od 6 godzin do 3-7 dni (średnio 1-2 dni). Okres zaraźliwości jest równy okresowi wydalania pałeczek Salmonella z kałem. Zakażenia objawowe i bezobjawowe często kończą się nosicielstwem, które trwa od kilku dni do 5 tygodni (może ulec wydłużeniu w związku ze stosowaniem antybiotyków). Zakażenie objawowe występuje najczęściej pod postacią nieżytu żołądkowo-jelitowego, rzadziej (zwłaszcza u niemowląt, małych dzieci, osób w podeszłym wieku i z obniżoną odpornością) może rozwinąć się zakażenie układowe o ciężkim przebiegu, podczas którego pałeczki Salmonella przedostają się przez barierę jelitową do krwi, z którą docierają do różnych narządów wewnętrznych, powodując powstawanie ropni (kości, stawy), zapalenie dróg żółciowych, płuc, opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie szpiku kostnego i kości, posocznicę. U dorosłych osób ze sprawnie funkcjonującym układem odpornościowym zakażenie małą dawką bakterii (poniżej 10^5^ drobnoustrojów) może przebiegać bezobjawowo. Większa dawka patogenu powoduje zazwyczaj kilkudniowy nieżyt żołądkowo-jelitowy pod postacią bólów brzucha, biegunki, odwodnienia, gorączki, rzadziej nudności i wymiotów. Gwałtowne odwodnienie organizmu z zaburzeniami gospodarki wodno-elektrolitowej może prowadzić do ostrej niewydolności krążenia.

Rozpoznanie: w postaci żołądkowo-jelitowej choroby izolacja niedurowych pałeczek Salmonella z kału, w postaciach pozajelitowych izolacja z innego materiału,\ w zależności od lokalizacji zmian chorobowych (krew, ropa, płyn mózgowo-rdzeniowy, żółć). W celu różnicowania z S. typhi i S. paratyphi dla wyizolowanego szczepu należy określić serotyp. W badaniach serologicznych wykrywa się obecność i miano przeciwciał anty-O klasy IgM.

Leczenie: w postaci żołądkowo-jelitowej wyrównywanie zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej (płyny wieloektrolitowe podawane pozajelitowo), przy obfitej biegunce chemioterapeutyki podawane doustnie (nifuroksazyd tabl. 4 x 200 mg na dobę przez okres nieprzekraczający 7 dni). Antybiotyki nie są zalecane, gdyż przedłużają nosicielstwo pałeczek Salmonella. W postaci pozajelitowej salmonelozy stosuje się antybiotykoterapię zgodnie z wynikiem antybiogramu (ampicylina, cefalosporyny III generacji, fluorochinolony).

Zapobieganie: mycie rąk w toalecie, przed przygotowywaniem lub konsumowaniem posiłku, utrzymywanie w czystości naczyń i sprzętu kuchennego, przechowywanie żywności w niskich temperaturach, poddawanie żywności działaniu wysokiej temperatury (gotowanie, smażenie).