Choroba zakaźna przewodu pokarmowego wywoływana przez gram-ujemne pałeczki z rodzaju Shigella (S. sonnei, S. flexneri, S. dysenteriae i S. boydii). Rezerwuarem patogenów jest człowiek. Źródłem zakażenia jest chory, ozdrowieniec lub nosiciel, wydalający pałeczki Shigella z kałem. Choroba szerzy się drogą fekalno-oralną, przez wodę i żywność, ręce lub przedmioty zanieczyszczone kałem. Zachorowania notowane są na całym świecie, zazwyczaj w krajach i regionach o złych warunkach sanitarnych. Liczbę przypadków szigelozy szacuje się na 140 milionów rocznie, głównie na kontynencie afrykańskim i azjatyckim.

Obraz kliniczny: okres wylęgania choroby wynosi zazwyczaj 2-5 dni. Jednym z pierwszych objawów jest uporczywa biegunka (wodniste stolce), czasami nudności i wymioty, które ustępują po 5-10 dniach. W przypadku zakażeń S. flexneri i S. dysenteriae przebieg choroby jest zazwyczaj cięższy, z biegunką powyżej 20 luźnych stolców dziennie, kurczowymi bólami brzucha, bolesnym parciem na stolec, śluzowymi wypróżnieniami lub obecnością krwi i ropy w kale (tworzenie się mikroropni i owrzodzeń w jelicie grubym). U osób z obniżoną odpornością dochodzi do zakażenia układowego (zespół hemolityczno-mocznicowy, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie spojówek i rogówek, zapalenie stawów) ze śmiertelnością dochodzącą do 10%.

Szigeloza może przejść w stan przewlekły z nawrotami objawów, utrzymujący się przez kilka miesięcy. Objawowi lub bezobjawowi zakażeni mogą w ok. 10% przypadków stać się nosicielami choroby.

Rozpoznanie: izolacja pałeczek Shigella z kału lub wymazu z odbytu. Wydalanie patogenu z kałem utrzymuje się przez cały okres trwania choroby oraz do 3 miesięcy w czasie rekonwalescencji.

Leczenie: wyrównywanie zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej (płyny wieloelektrolitowe podawane pozajelitowo), chemioterapeutyki doustnie (nifuroksazyd tabl. 4 x 200 mg na dobę przez okres nieprzekraczający 7 dni). Stosowane są również antybiotyki i inne chemioterapeutyki po uprzednim wykonaniu antybiogramu (najczęściej cefalosporyny III generacji, fluorochinolony; należy pamiętać o coraz powszechniejszej lekooporności, która w przypadku ampicyliny sięga 85%, w przypadku trimetoprimu + sulfametoksazolu 50%).

Zapobieganie: częste mycie rąk, higiena żywności (mycie warzyw i owoców przed spożyciem), poddawanie żywności działaniu wysokiej temperatury (gotowanie, smażenie).