Choroba zakaźna wywoływana przez gram-ujemne pałeczki Francisella tularensis występująca u zwierząt (głównie gryzonie, zające, króliki) i ludzi. Rezerwuarem bakterii są dzikie i domowe ssaki; rezerwuarem oraz wektorem są stawonogi, głównie kleszcze (w Skandynawii raportowane są również przypadki zakażeń u ludzi przenoszonych przez komary). Do zakażenia u ludzi może również dochodzić przez spożycie zanieczyszczonej wody i żywności, inhalację zanieczyszczonego kurzu lub aerozolu oraz kontakt bezpośredni z zakażonym zwierzęciem (bakterie mogą wnikać do organizmu człowieka przez skórę, błony śluzowe, spojówki). Do wywołania choroby u człowieka wystarczy zaledwie 10-50 bakterii (dlatego tularemię rozpatruje się jako broń biologiczną w kategoriach bioterroryzmu). Nie są znane przypadki przenoszenia zakażenia z człowieka na człowieka. Zachorowania na tularemię u ludzi rozpoznawane są na półkuli północnej (nie obserwuje się ich w Afryce i Ameryce Południowej), pojedyncze przypadki choroby notowane również w Polsce.

Obraz kliniczny Okres wylęgania wynosi zwykle 3-5 dni; choroba zawsze przebiega z gorączką, zazwyczaj o nagłym początku, której mogą towarzyszyć dreszcze, bóle głowy, mięśni, stawów, wymioty i biegunka. U części chorych pojawia się wysypka plamista lub plamisto-grudkowa. Objawy chorobowe są również uzależnione od drogi wniknięcia bakterii do organizmu człowieka: postać węzłowa lub wrzodziejąco-węzłowa (ukłucia kleszczy, komarów), węzłowa, wrzodziejąco-węzłowa lub oczno-węzłowa (kontakt z zakażonym zwierzęciem), ustno-gardłowa, trzewna (spożycie zanieczyszczonej żywności lub wody), płucna (inhalacja kurzu lub aerozolu).

Rozpoznanie Izolacja pałeczek Francisella tularensis z materiału klinicznego (wymaz ze zmian skórnych, aspirat z węzłów chłonnych, plwocina).

Leczenie Antybiotykoterapia: streptomycyna (lek z wyboru w dawce 10 mg/kg mc. co 12 godzin przez 7–14 dni), gentamycyna (5 mg/kg mc. co 12 godzin przez 7–10 dni) lub doksycyklina (100 mg p.o. co 12 godzin przez 14 dni).

Zapobieganie Eliminacja zwierząt chorych, stosowanie repelentów przeciw ukłuciom kleszczy, komarów, noszenie odpowiedniej odzieży (długie nogawki i rękawy), unikanie picia wody z naturalnych zbiorników wodnych oraz spożywania posiłków nie poddanych obróbce termicznej, unikanie dotykania zwierząt (gryzonie, zającowate) oraz stosowanie masek przeciwpyłowych podczas sprzątania miejsc, w których przebywają ww. zwierzęta (inhalacja kurzu, pyłu z bakteriami). Zalecana jest profilaktyka poekspozycyjna (tetracyklina podawana w ciągu doby po ekspozycji aerozolowej i kontynuowana przez 2 tygodnie).