Choroba zakaźna wywoływana przez HBV, hepatotropowy wirus DNA należący do rodziny Hepadnaviridae. Na otoczce wirusa znajduje się HBsAg (antygen powierzchniowy HBV), który odpowiada za jego silną immunogenność. Występują cztery serotypy wirusa HBV (ayw, adw, ayr, adr), które wywołują takie same objawy kliniczne choroby.

Do zakażenia dochodzi podczas przeniesienia z człowieka na człowieka płynów ustrojowych (stosunki seksualne bez zabezpieczenia), drogą wertykalną z matki na płód, przetaczania krwi i preparatów krwiopochodnych, przypadkowego lub świadomego przerwania ciągłości tkanek przez zakażone igły (zakłucie się przez personel medyczny, stosowanie wielorazowego sprzętu przez narkomanów, piercing, tatuaże, akupunktura). Rezerwuarem patogenów jest człowiek.

WZW typu B jest chorobą kosmopolityczną występującą na całym świecie. Liczbę przewlekłych nosicieli HBV ocenia się na 350 milionów ludzi, głównie w Azji i w Afryce. W Ameryce Północnej, Europie Zachodniej oraz w Australii i Nowej Zelandii wskaźnik nosicieli HBV nie przekracza 2% populacji. Według WHO, każdego roku z powodu WZW typu B umiera na świecie około 600 tysięcy osób. Wiele zakażeń HBV przechodzi bezobjawowo lub skąpoobjawowo i nie jest rozpoznawane.

Obraz kliniczny: okres wylęgania wynosi 14-180 dni (średnio 60-90 dni). W ostrej postaci choroby objawy narastają stopniowo i są związane ze stanem zapalnym wątroby (występują u 40-45% zakażonych). Pojawiają się bóle brzucha, nudności, wymioty, gorączka, w części przypadków żółtaczka, oddawanie ciemnego moczu. Może dołączać się również wysypka, świąd skóry i bóle stawów. WZW typu B trwa zazwyczaj kilka tygodni, po czym następuje powolny, kilkumiesięczny powrót do zdrowia. W nielicznych przypadkach, w ostrej postaci choroby może dojść do piorunującego zapalenia wątroby, które często ma przebieg śmiertelny. Zakażenie HBV przebiega również w postaci przewlekłej, kiedy może dojść do rozwinięcia się marskości i raka wątroby. U ponad 95% osób dorosłych i starszych dzieci, które zachorowały na WZW typu B dochodzi do całkowitego wyzdrowienia i rozwinięcia odporności przeciwko HBV.

Rozpoznanie: test na obecność antygenu powierzchniowego HBV (HBsAg) jest najczęściej wykonywanym badaniem w kierunku wykrycia zakażenia WZW typu B. Jest to pierwszy antygen wirusa pojawiający się podczas infekcji. Kolejnymi markerami są przeciwciała klasy M przeciwko antygenowi rdzeniowemu HBV (anty-HBc IgM), antygen e HBV (HBeAg), przeciwciała anty-HBe. Osoby, u których HBsAg pozostaje dodatni przez okres co najmniej 6 miesięcy są uważane za nosicieli HBV, u których mogła rozwinąć się przewlekła postać WZW typu B (badaniami pomocniczymi są wówczas poziom transaminazy alaninowej oraz biopsja wątroby).

Leczenie: często wyłącznie objawowe. Terapia antywirusowa jest wymagana u pacjentów z piorunującym zapaleniem wątroby, z upośledzoną odpornością, a także w przypadkach przewlekłego zapalenia wątroby w celu ograniczenia ryzyka wystąpienia marskości lub raka wątroby. Do leków antywirusowych wykorzystywanych w leczeniu WZW typu B należą lamiwudyna, adefowir, tenofowir, telbiwudyna, entecavir. Stosuje się również immunomodulatory układu odpornościowego (interferon alpha-2a, PEGylated interferon alpha-2a).

Zapobieganie: unikanie czynników ryzyka zakażenia (kontakty seksualne, piercing, tatuaże). Najbardziej efektywną formą ochrony przed zakażeniem HBV jest szczepienie ochronne. Na polskim rynku stosowane są szczepionki monowalentne zawierające różne dawki antygenu (HBsAg), w zależności od producenta (Engerix B, Euvax, HBVAX PRO), które wymagają podania trzech dawek według schematu: 0, 1, 6 miesiąc. Co najmniej dwie dawki szczepionki należy przyjąć nie później niż 2 tygodnie przed planowanym wyjazdem. W Polsce dostępne są również szczepionki skojarzone uodparniające przeciw WZW A i WZW B w jednym wkłuciu (wymagają podania trzech dawek w cyklu 0-1-6 miesiąc). Dla szczepinki skojarzonej WZW A i B istnieje również przyspieszony schemat szczepienia: 0, 7, 21 dzień oraz jednorazowa dawka uzupełniająca po 12 miesiącach. WHO nie zaleca dawek przypominających po szczepieniu przeciw WZW typu B, argumentując to wieloletnim utrzymywaniem się wytworzonych przeciwciał. Do oceny stopnia odpowiedzi poszczepiennej przeciw WZW typu B służy badanie laboratoryjne poziomu przeciwciał anty-HBs (u osoby nieszczepionej pojawienie się przeciwciał anty-HBs świadczy o przebytym zakażeniu HBV). Badanie wykonuje się nie wcześniej, niż po 4 tygodniach od podania ostatniej dawki szczepienia podstawowego (optymalnie między 4 a 6 tygodniem). Stężenie przeciwciał anty-HBs powinno wynosić powyżej 10 j.m./l (według Programu Szczepień Ochronnych nie jest jednak wymagane szczepienie przypominające osób zdrowych uprzednio zaszczepionych schematem podstawowym, pomimo stężenia przeciwciał anty-HBs poniżej poziomu ochronnego, czyli 10 j.m./l; szczepienie przypominające oraz okresowe badanie poziomu przeciwciał co 6-12 miesięcy odnosi się do osób z chorobami nerek z filtracją kłębuszkową poniżej 30 ml/min oraz u osób dializowanych).