Ostra choroba zakaźna wywoływana przez wirusa Zika (ZIKV) należącego do rodziny Flaviviridae, rodzaju Flavivirus, który jest również czynnikiem etiologicznym dengi, żółtej gorączki, gorączki Zachodniego Nilu, japońskiego zapalenia mózgu. ZIKV jest przenoszony przez aktywne w ciągu dnia komary z rodzaju Aedes (głównie A. aegypti, A. albopictus), wektory dengi, chikungunya, żółtej gorączki, gorączki Zachodniego Nilu, japońskiego zapalenia mózgu. ZIKV po raz pierwszy wyizolowano u makaka z lasu Zika w Ugandzie w 1947 r. Pierwszy przypadek gorączki Zika u człowieka został rozpoznany w Nigerii w 1954 r. Do 2007 r. na świecie zanotowano zaledwie 14 przypadków choroby u ludzi. W 2007 r. w Mikronezji na Pacyfiku (wyspa Yap) wybuchła epidemia Zika z szacowaną liczbą 5 tysięcy przypadków wśród ludności miejscowej. W latach 2013-2015 kolejne masowe zachorowania wystąpiły na wyspach Pacyfiku: na Polinezji Francuskiej, Nowej Kaledonii, Wyspach Cooka, Wyspie Wielkanocnej oraz Wyspach Salomona. W 2015 r. gorączka Zika dotarła do Brazylii oraz do ponad 20 innych państw Ameryki Południowej i Środkowej. W marcu 2016 r. liczbę zakażonych ZIKV na świecie szacowano na 1.6 miliona, w tym 1.5 miliona w Brazylii, ponad 30 tysięcy w Kolumbii, ponad 8 tysięcy w Salwadorze. Do zakażenia ZIKV prawdopodobnie dochodzi również przez kontakty seksualne, transfuzję krwi oraz drogą wertykalną z matki na płód (powodując u dziecka mikrocefalię). Liczba przypadków mikrocefalii wśród nowo narodzonych dzieci w Brazylii, kraju będącego liderem pod względem liczby zakażeń ZIKV na świecie, ze 150 przypadków rocznie w latach 2010-2014 zwiększyła się do 1248 pod koniec 2015 r. Według WHO związek pomiędzy ZIKV i mikrocefalią jest bardzo prawdopodobny, jednak wciąż naukowo nie udowodniony.

Obraz kliniczny: Około 80% zakażeń Zika przebiega bezobjawowo. Objawy kliniczne podobne są do zmian chorobowych występujących w innych zakażeniach arbowirusowych, w szczególności w gorączce denga i chikungunya, z którymi Zika powinna być różnicowana w pierwszej kolejności. Okres wylęgania Zika wynosi 3-12 dni. Zmiany chorobowe utrzymują się zazwyczaj 2-7 dni. Do najczęstszych należą gorączka (poniżej 38oC), bóle małych stawów (głównie rąk i stóp), wysypka plamista-grudkowa (obejmująca twarz, szyję, tułów, kończyny, najpierw górne, potem dolne), zapalenie spojówek, bóle mięśni, bóle i zawroty głowy. Zazwyczaj choroba ma łagodny i samoograniczający przebieg. Może również dochodzić do poważnych powikłań neurologicznych, najczęściej u nowo narodzonych dzieci zakażonych przez matki, szczególnie w pierwszym trymestrze ciąży (mikrocefalia charakteryzująca się zmniejszeniem obwodu głowy poniżej dwóch odchyleń standardowych dla płci, wieku oraz rasy) oraz u osób dorosłych (zespół Guillain-Barré). Definicja gorączki Zika według Pan American Health Organization: przypadek podejrzewany – pacjent z wysypką skórną lub podwyższeniem temperatury ciała (>37.2°C) z przynajmniej jednym z następujących objawów (bóle stawów, mięśni, zapalenie spojówek, bóle głowy). przypadek potwierdzony – objawy chorobowe z potwierdzonym laboratoryjnie zakażeniem ZIKV.

Rozpoznanie: Zakażenie Zika jest rozpoznawane na podstawie wywiadu (pobyt w rejonach epidemii), objawów klinicznych (trudności diagnostyczne mogą być związane z nakładaniem się zmian chorobowych różnych zakażeń arbowirusowych występujących na tym samym terenie, w szczególności gorączki denga i chikungunya), diagnostyki ZIKV metodami biologii molekularnej (PCR u pacjentów ostrej fazie choroby, do 7 dni od wystąpienia objawów), wykrycia specyficznych przeciwciał IgM i IgG za pomocą testu ELISA (4 i więcej dni od wystąpienia objawów choroby). Diagnostyka serologiczna metodami immunoenzymatycznymi jest utrudniona ze względu na krzyżową reakcję przeciwciał z innymi flawiwirusami (w szczególności wirusem denga). Jeśli kobieta ciężarna przebywała w rejonach występowania transmisji ZIKV, zaleca się badanie matki w kierunku występowania zakażenia ZIKV oraz badanie płodu (USG). U nowo narodzonych dzieci zakażonych matek należy również przeprowadzić badania w kierunku występowania zakażenia ZIKV (PCR, ELISA).

Leczenie: Wyłącznie objawowe (przeciwbólowe, przeciwgorączkowe, przeciwświądowe). Nie ma ukierunkowanego leczenia przeciwwirusowego. U kobiet ciężarnych lekiem z wyboru jest paracetamol (aspiryna jest przeciwwskazana). W przypadku wystąpienia powikłań związanych z zakażeniem układu nerwowego (mikrocefalia, zespół Guillain-Barré syndrome) wprowadza się leczenie neurologiczne.

Zapobieganie: Stosowanie repelentów (zawierających DEET lub ikarydynę), moskitier, siatek ochronnych w oknach pomieszczeń, nie zaleca kobietom ciężarnym podróżowania do stref epidemii w Ameryce Południowej i Środkowej. W związku z prawdopodobnym przenoszeniem ZIKV droga płciową, należy unikać kontaktów seksualnych w rejonach epidemicznego występowania choroby lub stosować prezerwatywy przez cały okres pobytu oraz przez dwa tygodnie po powrocie z rejonów epidemii. Kobiety starające się zajść w ciążę oraz ich partnerzy seksualni powinni stosować się do zaleceń ochrony przed ukłuciami owadów. Władze Brazylii, Kolumbii, Ekwadoru, Salwadoru i Jamajki radzą swoim mieszkankom w wieku reprodukcyjnym odłożenie planowanej ciąży. Mężczyznom planującym pobyt w obszarach epidemii ZIKV i mających ciężarne partnerki zaleca się wstrzemięźliwość seksualną lub regularne stosowanie prezerwatyw podczas kontaktów seksualnych do końca ciąży. Mimo, że ZIKV był wykrywany w mleku kobiecym, do chwili obecnej nie udowodniono transmisji zakażenia przez karmienie piersią. Ze względu na prawdopodobieństwo przeniesienia ZIKV przez transfuzję krwi zaleca się badania dawców w kierunku występowania zakażeń ZIKV.