Ukształtowanie powierzchni. Wschodnia część Kanady, położona na platformie kontynentalnej, jest w większości równinna, zachodnia znajdująca się w obrębie Kordylierów, górzysto-wyżynna. Równiny wschodniej Kanady tworzą ogromną nieckę o wyniesionych krawędziach i obniżonej centralnej części, zajętej przez wody Zatoki Hudsona. Krajobraz ukształtowały zlodowacenia plejstoceńskie, które spowodowały zniwelowanie większych wyniosłości, wygładzenie powierzchni, powstanie zagłębień nawiązujących do zmiennej odporności skał podłoża (wypełnionych obecnie wodami jezior) i osadzenie cienkiej warstwy piaszczysto-gruzowych utworów morenowych. Na tarczy kanadyjskiej znajdują się zarówno tereny nizinne (Nizina Hudsońska, Nizina Laurentyńska), wyżynne (Płaskowyż Laurentyński), jak i mające cechy rzeźby górskiej. Tereny górzyste znajdują się na południu (Góry Laurentyńskie), wschodzie (masyw Torngat na wschodzie półwyspu Labrador i Ziemia Baffina) i północnym skraju tarczy (Wyspa Ellesmereʼa). Ku południowi obszar tarczy podnosi się w stopniu znacznie mniejszym, urywając się wzdłuż linii Skarpy Laurentyńskiej. Położona na południe od wschodniej części skarpy Nizina Laurentyńska oddziela Płaskowyż Laurentyński od znajdujących się dalej na południu obszarów wyżynno-górskich. Są to północne fragmenty Appalachów, których wysokość na obszarze Kanady osiąga 1268 m n.p.m. (Mont Jacques-Cartier w masywie Chic-Chocs na Péninsule de Gaspé). Ich charakterystyczną cechą są płaskie wierzchowiny, rozcięte głębokimi U-kształtnymi dolinami. Paleozoiczną płytą pokrytą utworami akumulacji lodowcowej jest nizina wokół Wielkich Jezior, położona pomiędzy jeziorami: Erie, Ontario i Huron. Monotonię równin tego obszaru zakłóca jedynie biegnąca z południowego wschodu na północny zachód krawędź Skarpy Niagary. W zachodniej części Płaskowyż Laurentyński przechodzi w rozszerzającą się ku południowi Nizinę Mackenzie. Jest to płyta kredowa pokryta utworami polodowcowymi, która wznosi się stopniowo w kierunku zachodnim, podobnie jak Wielkie Równiny, których jest północnym przedłużeniem. Obszary równinne o zachodu ogranicza pasmo Gór Skalistych. Na odcinku południowym wznoszą się one ok. 2500 m n.p.m. ponad poziom równiny. Składają się z głównego grzbietu (wysokość do 3954 m n.p.m., Robson), ciągnącego się wzdłuż skraju równin oraz nieco niższych gór Columbia (3584 m n.p.m., Mount Sir Wilfrid Laurier w paśmie Cariboo), biegnących równolegle, po zachodniej stronie tektonicznej bruzdy Rowu Gór Skalistych. Pasma górskie stanowiące północne przedłużenie Gór Skalistych są niższe, do 3000 m n.p.m. Rzeźba na całej długości nosi silne piętno zlodowaceń, a wieczne śniegi pokrywają znaczne obszary w wyższych partiach. Po zachodniej stronie Gór Skalistych znajdują się Wyżyny Wewnętrzne, w których rzeźbie są widoczne pozostałości zlodowaceń w postaci pokryw i wałów morenowych oraz jezior wypełniających dna dolin pogłębionych przez jęzory plejstoceńskich lodowców. Od wybrzeża Oceanu Spokojnego oddzielają je szerokim pasmem Góry Nadbrzeżne (Coast Mountains) osiągające 4042 m n.p.m. (Mt. Waddington). Są one porozcinane głębokimi dolinami rzek, uchodzących do systemu fiordów, porozdzielanych licznymi wyspami i półwyspami. Przedłużeniem Gór Nadbrzeżnych w kierunku północnym są Góry Świętego Eliasza z najwyższym szczytem Kanady – Mt. Logan (wysokość 6050 m n.p.m.). Cieśniny Hecate Strait, Królowej Charlotty i Georgia oddzielają od kontynentu należące do Kanady, górzyste i rozczłonkowane fiordami Wyspy Królowej Charlotty i Vancouver. Kilkanaście procent powierzchni Kanady zajmują tereny krasowe zbudowane głównie ze skał węglanowych (ponad 1 mln km²) oraz gipsów i anhydrytów (ok. 80 tys. km²). Największe to pas ciągnący się od granicy z USA przez góry: Skaliste, Mackenzie, Franklina i Archipelag Arktyczny do Ziemi Baffina i Wyspy Ellesmereʼa, obszary między Wielkim Jeziorem Niedźwiedzim a jeziorem Athabaska (m.in. Park Narodowy Wood Buffalo), tereny na zachód od jeziora Winnipeg (tzw. Interlakes Manitoba) na Nizinie Hudsońskiej oraz obszar od jezior Erie i Huron wzdłuż Rzeki Świętego Wawrzyńca przez Péninsule de Gaspé, Anticosti Island do Nowej Fundlandii; we wschodniej części prowincji Alberta i południowej części prowincji Saskatchewan na Wielkich Równinach jest ogromny obszar (ok. 0,5 mln km²) głównie głębokiego krasu solnego.

Klimat. Na wyspach Sverdrupa, Ellesmereʼa, Devon i Bylota występuje klimat biegunowy kontynentalny, w centralnej części kanadyjskiej Arktyki – wybitnie kontynentalny biegunowy i podbiegunowy, na wschodnich wybrzeżach – podbiegunowy morski. Większa część południowej Kanady leży w strefie klimatów umiarkowanych, chłodnych na północy oraz ciepłych na południu; odmiany morskie występują nad Oceanie Spokojnym i Oceanie Atlantyckim oraz na zachodnich stokach Gór Skalistych. Na zachodzie wyraźną barierę klimatyczną stanowi pasmo Kordylierów – ku wschodowi silnie wzrasta kontynentalizm klimatu, aż do wybitnie kontynentalnego; od wschodu zmienia się stopniowo od morskiego, przez przejściowy do kontynentalnego. Położenie Kanady na północ od 40oN powoduje, że długość dni letnich wzrasta od 14-15 godzin na południu do 5-miesięcznego dnia polarnego na północy, a dni zimowe odpowiednio mają po 9-10 godzin, noc polarna na 70oN trwa 2 miesiące, na skrajnej północy – 5 miesięcy. Cyrkulacja atmosferyczna nad Kanadą rozwija się pod działaniem stałych wyżów: Hawajskiego i Azorskiego oraz Arktycznego i Grenlandzkiego, a także stałych niżów, choć sezonowo o różnej intensywności, Aleuckiego i Islandzkiego. W zimie nad wychłodzonymi Wielkimi Równinami powstaje Wyż Kanadyjski; w lecie po wschodniej stronie Gór Skalistych - niż termiczny. Rola cyrkulacji atmosferycznej jest bardzo duża, zwłaszcza na wschodzie, gdzie z północy napływają bardzo chłodne i suche masy powietrza arktycznego, wilgotnego polarnego pacyficznego z zachodu, rzadko atlantyckiego ze wschodu i ciepłego zwrotnikowego z południa. W Kordylierach, w związku ze stałymi wiatrami zachodnimi, silnie rozwijają się feny (chinook, głównie w zimie), schodząc głównie z Gór Skalistych w stronę prerii, zdarzają się też na wyżynach Kolumbii Brytyjskiej. Zima w Kanadzie jest bardzo chłodna: w styczniu temperatura maksymalna osiąga 6°C jedynie w Victorii i Vancouver nad Oceanem Spokojnym, nad Oceanem Atlantyckim w Halifax zaledwie 0°C, na pozostałym obszarze jest ujemna, w rejonie Wielkich Jezior -1°C; na wysokości 1050-1400 m n.p.m. na południu -4, -6°C (wyjątkowo -12, -18°C), na północy -29, -30°C; temperatura minimalna nad Oceanem Spokojnym 2°C (skrajnie -18°C), na wyspach atlantyckich -2, -3°C (skrajnie -26, -30°C), na Wielkich Równinach -25, -33°C (skrajnie -45, -50°C), na wysokości 1050-1400 m n.p.m. -15, -16°C (skrajnie -45,-50°C), na dalekiej północy -37°C (skrajnie -50, -52°C). W lipcu temperatura maksymalna w Kanadzie osiąga od 6-7°C (wyjątkowo 18-20°C) na północy, 22-23°C (33-36°C) na wybrzeżach oraz na wysokości 1050-1400 m n.p.m., do 25-27°C (38-40°C) na południowym wschodzie. Rozkład opadów nawiązuje do dominujących kierunków wiatru i orografii, tam gdzie oba wpływy nakładają się, roczna suma opadów jest wysoka, m.in. na Wyspach Królowej Charlotty i Vancouver nawet ponad 3500 mm; głównie zimowe deszcze. Duża suma opadów wiąże się też z niżami znad Oceanu Spokojnego, które na ok. 50°N sięgają daleko w głąb kraju, na zawietrznej stronie wyżyny Fraser ok. 500 mm, w Górach Skalistych 700-1250 mm. Suma opadów maleje ku wschodowi i północy, roczne maksimum przesuwa się na lato. W środkowej części Kanady spada ok. 500 mm, w północnej 100-200 mm, nad Oceanem Atlantyckim 1000-1500 mm. Pokrywa śnieżna utrzymuje się przez okres z ujemną temperaturą (z wyjątkiem regionu Pacyfiku), na południowym zachodzie ok. 2 miesięcy, na preriach 5-6 miesięcy, a na Wyspie Ellesmereʼa 10 miesięcy. Na pokrytych śniegiem nizinach przy silnych wiatrach często występują gwałtowne zamiecie śnieżne (blizzards). Nad Oceanem Spokojnym i Oceanem Atlantyckim, zwłaszcza w zimie, często tworzy się mgła. Nad Wielkimi Równinami od maja-czerwca do sierpnia-września występują niekiedy groźne tornada (twister).

Wody. Bardzo gęsta sieć wód powierzchniowych na prawie całym terytorium Kanady wiąże się w zachodniej, górzystej części z obfitymi opadami, a na obszarach północnych i środkowych wynika z nikłego parowania. Około 74% terytorium należy do zlewiska Oceanu Arktycznego (aż 34% do zlewiska Zatoki Hudsona); zlewisko Oceanu Atlantyckiego zajmuje ok. 15%, a Oceanu Spokojnego – ok. 11% obszaru kraju. Hydrograficznym węzłem Kanady jest pole lodowe Columbia Icefield w Górach Skalistych, z którego wypływają w trzech kierunkach źródłowe dopływy wielkich rzek: Mackenzie, Kolumbii i Saskatchewan. Rzeka Mackenzie odwadnia obszary położone na zachód od zachodniej krawędzi Płaskowyżu Laurentyńskiego, zarówno nizinne, jak i fragmenty Kordylierów. Wielka liczba jezior w jej dorzeczu sprawia, że poziom wód w Mackenzie jest stały. Rzeka jest żeglowna poniżej Wielkiego Jeziora Niewolniczego, lecz jej wykorzystanie jako drogi wodnej utrudnia zlodzenie, które w pobliżu ujścia do Oceanu Arktycznego trwa 8 miesięcy. Zamarznięte przez większą część roku są także wszystkie rzeki Płaskowyżu Laurentyńskiego, spływające koncentrycznie do Zatoki Hudsona. Cechuje je niewyrównany profil podłużny, co świadczy o młodości form dolinnych, które zaczęły kształtować się dopiero po ustąpieniu ostatniego zlodowacenia. Jest to korzystne ze względu na możliwości wykorzystania potencjału hydroenergetycznego. Te z nich, które uchodzą do estuarium Rzeki Świętego Wawrzyńca, są wykorzystywane do spławu drewna, a w ich dolnym biegu, gdzie pokonują Skarpę Laurentyńską, wybudowano liczne zapory i elektrownie. Głównym źródłem zasilania rzek północnej i środkowej Kanady, położonej w strefie zmarzliny wieloletniej, jest topniejący śnieg. Ze względu na niewielkie opady i zamarzanie rzek, roczne wielkości odpływu są bardzo małe. Większy odpływ, przekraczający średnio rocznie 1 tys. m³/s, mają jedynie rzeki: Nelson, Albany, La Grande i Churchill. Mają one rozległe dorzecza z wieloma jeziorami. Największą w Kanadzie pod względem ilości wody jest Rzeka Świętego Wawrzyńca, której dolina przylega od południa do Płaskowyżu Laurentyńskiego. Odprowadza ona do Atlantyku rocznie średnio ponad 11 tys. m³/s wody pochodzącej głównie z regionu Wielkich Jezior. Pomimo zamarzania na ok. 4 miesiące tworzy ona wraz z Wielkimi Jeziorami, szlak wodny o wielkim znaczeniu gospodarczym (Droga Wodna Świętego Wawrzyńca). Największą rzeką zlewiska Oceanu Spokojnego, nie licząc Jukonu i Kolumbii, uchodzących poza terytorium Kanady, jest Fraser wypływająca z zachodnich stoków Gór Skalistych. Rzeki spływające z zachodnich stoków Gór Nadbrzeżnych są bardzo krótkie, mają duży spadek i stosunkowo bardzo duży odpływ, wyrównany w ciągu roku z wyraźnym maksimum letnim, co wynika ze wzmożonych opadów deszczu i topnienia lodowców. Jeziora zajmują 8% obszaru Kanady. Na Płaskowyżu Laurentyńskim wraz z rzekami i ich rozlewiskami wypełniają skomplikowaną sieć zagłębień egzaracyjnych. Rozległe obszary Jałowych Równin podczas krótkiego polarnego lata zajmują rozlewiska i bagna, co wynika z nieprzepuszczalności podłoża objętego zmarzliną wieloletnią. Największe jeziora Kanady, m.in.: Wielkie Jeziora, Winnipeg, Wielkie Jezioro Niewolnicze i Wielkie Jezioro Niedźwiedzie, znajdują się w obniżeniu pomiędzy zewnętrzną krawędzią tarczy kanadyjskiej a kuestami utworzonymi w skałach osadowych paleozoiku. Liczne jeziora znajdują się w kanadyjskiej części Kordylierów, m.in. Okanagan, Shuswap, Quesnel i Babine. Wypełniają one fragmenty dolin rzecznych, przegłębione przez jęzory łączących się ze sobą lodowców. Lodowce pokrywają ok. 150 tys. km² na wyspach Archipelagu Arktycznego, z czego ponad połowa przypada na Wyspę Ellesmereʼa, gdzie grubość lodu sięga 2000 m. W Górach Nadbrzeżnych i Górach Świętego Eliasza, tworzących bariery orograficzne dla wilgotnych mas powietrza napływających z zachodu, występują liczne lodowce górskie. Lodowce i wieczne śniegi zalegają też w najwyższych partiach Gór Skalistych.