Ukształtowanie powierzchni. Nowa Zelandia składa się z Wyspy Północnej (powierzchnia 115,8 tys. km² ) i Wyspy Południowej (151,2 tys. km²), rozdzielonych cieśniną Cooka (minimalna szerokość 22 km) oraz z wyspy Stewart Island (Rakiura 1,7 tys. km²) i wielu mniejszych (Chatham, Kermadec, Campbell, Trzech Króli, Bounty, Auckland, Snares, Solander). Linia brzegowa dwóch dużych wysp (długość 5650 km) bardzo silnie rozwinięta, zwłaszcza w północnej części (półwysep Auckland); na południowo-zachodnim wybrzeżu Wyspy Południowej liczne fiordy (najdłuższe Dusky Sound, Doubtful Sound, Milford Sound). 75% powierzchni kraju zajmują góry i wyżyny; oś orograficzną Wyspy Południowej tworzą Alpy Południowe z najwyższym szczytem Nowej Zelandii – Górą Cooka (Aorangi, 3754 m n.p.m.); zachodnie stoki gór są strome, wschodnie łagodnie opadają ku nizinie Canterbury Plains; w południowej części wyspy płaskowyż Otago (średnia wysokość 1200 m n.p.m.), region górski Fiordland (wysokość do 2746 m n.p.m.) i nizina Southland, w północnej – góry, Kaikoura (2885 m n.p.m.) i Tasman Mountains. Wnętrze Wyspy Północnej zajmuje Płaskowyż Centralny z czynnymi wulkanami: Ruapehu (2797 m n.p.m.), Ngauruhoe, Tongariro, Tarawera i kalderami wypełnionymi wodą (jeziora Taupo, Rotoaira); we wschodniej części (od Cieśniny Cooka do Przylądka Wschodniego) ciągną się pasma górskie: Tararua Range, Ruahine Range (1733 m n.p.m.), Huiarau Range i Raukamara Range (1752 m n.p.m.); na zachodzie wznosi się rozległy stratowulkan Taranaki (Egmont, 2518 m n.p.m.); między pasmem górskim Tararua Range a Taranaki rozciąga się pas równin; ku północy wysunięte półwyspy Auckland i Coromandel rozdzielone zatoką Hauraki; mają one charakter pogórza ze starymi stożkami wulkanicznymi. Zjawiska geotermalne występują m.in. w Waimangu, Whakarewarewa, Waiotapu, Wairakei. Nowa Zelandia leży w okołopacyficznej strefie sejsmicznej; najbardziej zagrożonymi miastami są: Wellington, Napier-Hastings, Gisborne oraz Nelson.

Klimat. Wyspa Północna i północny skraj Wyspy Południowej charakteryzują się klimatem podzwrotnikowym, w większości morskim, jedynie nad zatoką Hawke Bay pośrednim między morskim a kontynentalnym; w pozostałej części Wyspy Południowej klimat umiarkowany ciepły, na zachodzie morski, w Alpach Południowych odmiana górska, na wschodnich nizinach pośredni między kontynentalnym a morskim; dominują wilgotne wiatry zachodnie (zwłaszcza na wybrzeżach zachodnim i południowym); występuje cyrkulacja bryzowa i zdarzają się cyklony tropikalne; na wschodzie Wyspy Południowej wieją feny. Na nizinach w styczniu temperatura maksymalna od 26°C (wyjątkowo 38°C) na północy do 18°C (38°C) na południu, minimalna od 16°C do 9°C; w lipcu temperatura maksymalna odpowiednio od 15°C do 10°C, minimalna odpowiednio od 9°C do 0°C (skrajnie 20°C); w górach znacznie chłodniej. Opady całoroczne, bardziej równomierne na południu i zachodzie wysp, na północy Wyspy Północnej częstsze zimą, na wschodzie Wyspy Południowej – latem; roczna suma opadów zróżnicowana; na dowietrznych stokach Alp Południowych spada ponad 3000 mm, miejscami ponad 6400 mm; na zawietrznych stokach i na nizinach poniżej 400 mm; na Wyspie Północnej 800-2400 mm; zdarzają się ulewne deszcze; pokrywa śnieżna na zachodnich stokach Alp Południowych ustala się od 800 m, na wschodnich – od 900 m; na Wyspie Północnej – powyżej 1000 m.

Wody. Sieć rzeczna bardzo gęsta; rzeki są krótkie, zasobne w wodę w ciągu całego roku z maksymalnymi wylewami powodziowymi na wiosnę. Najdłuższymi rzekami na Wyspie Północnej są Waikato (425 km) i Wanganui (uchodzą do Morza Tasmana), a na Wyspie Południowej Clutha, Waitaki, Waiau. Liczne jeziora; na Wyspie Południowej przeważają jeziora tektoniczno-lodowcowe (Manapouri, Te Anau, Wakatipu, Wanaka, Hawea, Pukaki, Tekapo); na Wyspie Północnej jeziora wulkaniczne: Taupo (największe w Nowej Zelandii), Rotorua, Tarawera; najgłębszym jeziorem Nowej Zelandii jest Hauroko (głębokość 462 m). Zlodowacenie występuje głównie w Alpach Południowych; z 360 lodowców, o łącznej powierzchni 1000 km², najdłuższy jest Lodowiec Tasmana (29 km).