Ukształtowanie powierzchni. Portugalia zajmuje 16% powierzchni Półwyspu Iberyjskiego. Dolina Tagu dzieli kraj na część północną i południową; na północy, z wyjątkiem wybrzeża, przeważają góry o wysokości 900-1400 m n.p.m., na południu – niziny i wyżyny. Góry i wyżyny stanowią ok. 70% powierzchni kraju. Północna i wschodnia część Portugalii leży na zachodnim obrzeżu Mesety Iberyjskiej. Na północy rozciągają się pasma Gór Kantabryjskich, m.in. Serra do Gerez (wysokość 1525 m n.p.m.), Serra da Cabreira (1256 m n.p.m.), Serra de Nogueira (1318 m n.p.m.), porozdzielane prawymi dopływami rzeki Douro (Sabor, Tua, Tâmega). Między dolinami Douro i Tagu ciągną się góry należące do łańcucha Sistema Central, rozcięte doliną rzeki Mondego oraz lewymi dopływami Douro i prawymi Tagu. Najdalej na zachód wysuniętym pasmem są góry Serra da Estrêla, z najwyższym szczytem kontynentalnej części Portugali – Estrêla (1991 m n.p.m.). Południowo-wschodnią część kraju zajmuje wyżyna Alentejo (650 m n.p.m.), a południowy kraniec – wyżyna Algarve będąca zachodnim przedłużeniem gór Sierra Morena z najwyższym masywem Serra do Caldeirão (578 m n.p.m.). Niziny ciągną się wzdłuż wybrzeża Oceanu Atlantyckiego i w dolnych biegach rzek. Nizina Środkowoportugalska zajmuje nadbrzeżny pas od ujścia Douro do ujścia Tagu, natomiast największy obszar nizinny stanowi Nizina Południowoportugalska, która rozciąga się nad dolnym biegiem Tagu i Sado. W pasie wybrzeża (na północ i południe od ujścia Tagu) występują pasma Serra de Arrábida (499 m n.p.m.) i Serra de Sintra (491 m n.p.m.). Linia brzegowa słabo rozwinięta o długości 1793 km, największa zatoka Baia de Setúbal; na zachód od Lizbony przylądek Cabo da Roca – najdalej na zachód wysunięty punkt kontynentu europejskiego; wybrzeże południowe trudno dostępne – klifowe z małymi zatoczkami, na zachodzie – wyrównane, z wałami wydmowymi i lagunami. Na Oceanie Atlantyckim leżą należące do Portugalii wulkaniczne wyspy Azory oraz Madera. Na wyspie Pico (Azory) znajduje się najwyższy szczyt kraju, wygasły wulkan – Punta do Pico (2351 m n.p.m.). Portugalia jest położona w strefie aktywnej sejsmicznie.

Klimat. Klimat podzwrotnikowy, pośredni między morskim a kontynentalnym, tylko na północnym wybrzeżu morski. Na zachodzie silny wpływ otwartego Oceanu Atlantyckiego, na południe od 40oN – chłodnego Prądu Kanaryjskiego a w Algarve – mas powietrza znad Afryki. Na zachodnim wybrzeżu występuje intensywna bryza morska zwana portugalskim pasatem. W styczniu temperatura maksymalna od 8°C na północnym wschodzie do 14°C na zachodzie i 16°C na południu, w lipcu i sierpniu od 25 do 28°C (wyjątkowo 38-43°C); temperatura minimalna w styczniu od 0°C (skrajnie -12°C) do 8°C, w lipcu i sierpniu od 15 do 18°C. Na wybrzeżu roczna suma opadów od 500-600 mm (wpływ chłodnego prądu) na południu do 1300 mm na północy, w górach 1600-2000 mm; opady głównie w zimie. Na Azorach i Maderze klimat podzwrotnikowy wybitnie morski z niewielkimi amplitudami temperatury i dużą ilością opadów.

Wody. Sieć rzeczna jest dobrze rozwinięta; wszystkie rzeki należą do zlewiska Oceanu Atlantyckiego. Przez terytorium Portugalii płyną dolne odcinki dużych rzek Półwyspu Iberyjskiego: na północy graniczna z Hiszpanią Miño (portugalskie Minho) oraz Duero (portugalskie Douro), w części środkowej Tag, na południu do Zatoki Kadyksu uchodzi Gwadiana (częściowo graniczna z Hiszpanią). W całości na obszarze Portugalii płyną m.in.: Mondego (długość 220 km), Sorraia, Sado, Mira, Portimão (Arade). Najdłuższą (długość 322 km) i najzasobniejszą w wodę rzeką Portugalii jest Douro. Duże sezonowe wahania stanu wód (częste powodzie) zniwelowano w dorzeczach Douro, Mondego, Tagu i Gwadiany poprzez budowę licznych zbiorników retencyjnych, m.in. Barragem do Castelo de Bode i Cabril na rzece Zêzere (dopływ Tagu), Barragem do Caia na rzece Caіa (dopływ Gwadiany). Na południu kraju krótsze rzeki wysychają w porze letniej.