Ukształtowanie powierzchni. Wielka Brytania obejmuje część Wysp Brytyjskich, położonych na szelfie kontynentalnym Europy Zachodniej, w tym największą wyspę w Europie – Wielką Brytanię, otoczoną przez Morze Celtyckie, Morze Irlandzkie, otwarty ocean, Morze Północne oraz cieśninę La Manche. Część państwa, Irlandia Północna, zajmuje 1/6 obszaru wyspy Irlandia. Linia brzegowa Wyspy Wielka Brytania jest silnie rozwinięta, wiele zatok wcina się głęboko w wyspę, co sprawia, że maksymalne oddalenie od morza nie przekracza 120 km. Wokół niej leży ok. 3 tys. mniejszych wysp (m.in. Anglesey, Arran, Islay, Man, Mull) i wysepek; część tworzy archipelagi: Hebrydy Zewnętrzne, Hebrydy Wewnętrzne, Orkady, Szetlandy. Najmniejsza odległość (33 km) od kontynentu europejskiego występuje w Cieśninie Kaletańskiej. Na wyspie Wielka Brytania wyróżnia się górzysto-wyżynną część północno-zachodnią (Highlands) oraz nizinne obszary na południu i wschodzie (Midlands i Lowlands). Najbardziej urozmaicona rzeźba jest na północy, w Szkocji. Krajobraz gór i wyżyn Szkocji charakteryzuje się rozległymi wierzchowinami pokrytymi przez wrzosowiska i torfowiska. Głębokie, przekształcone przez lodowce doliny rozczłonkowują poszczególne masywy na oddzielne fragmenty. Doliny pogłębione przez jęzory lodowcowe zajmują długie i wąskie jeziora (loch). Najdalej na północ wysuniętą częścią Szkocji jest blok Gór Kaledońskich, ograniczony od południowego wschodu rowem tektonicznym Glen More wraz z zatokami morskimi na jego przedłużeniu: Loch Linnhe i Firth of Lorne od zachodu oraz Moray Firth i Inverness Firth od wschodu. Najniższe lądowe części rowu zajmują kryptodepresyjne jeziora Loch Ness i Loch Lochy. Zachodnie wybrzeże tej części wyspy urozmaicają liczne głęboko wcinające się w ląd fiordy nazywane podobnie jak jeziora, loch. Niektóre mają przedłużenia w postaci dolin z jeziorami, inne są cieśninami między brzegiem Wielkiej Brytanii a górzysto-wyżynnymi wyspami Hebryd Wewnętrznych. Najwyżej w tej części Szkocji wznosi się, górujący nad głęboką Glen Cannich z jeziorem Loch Mullardoch, szczyt Carn Eige (1182 m n.p.m.). Między rowem Glen More a tektonicznym obniżeniem Niziny Środkowoszkockiej znajduje się blok Grampianów z najwyższym wzniesieniem w kraju – Ben Nevis (1343 m n.p.m.), wyrastającym bezpośrednio nad Glen More. Brzegi zachodnie są wysokie i rozczłonkowane fiordami, brzegi wschodnie – nizinne. Nizina Środkowoszkocka jest urozmaicona tektonicznymi zrębami w skałach wulkanicznych, tworzących wyspowe wzgórza Lennox, Ochil, Sidlaw, Pentland i wiele innych. Nizina Środkowoszkocka oddziela Grampiany od Wyżyny Południowoszkockiej, charakteryzującej się mniejszymi deniwelacjami i łagodniejszymi formami. Struktury geologiczne Szkocji mają swoje przedłużenie w znacznie niższej Irlandii Północnej. Od północnego zachodu obniżenie to otaczają wzniesienia Sperrin (683 m n.p.m.), a od południowego zachodu grzbiety Mourne (852 m n.p.m.). Na wybrzeżu występują rozległe pokrywy bazaltowe (wzniesienia Antrim). Do Wyżyny Południowoszkockiej od południa przylegają wzgórza Cheviot, stanowiące granicę między Anglią a Szkocją. W Szkocji i Irlandii Północnej, leżących na północny zachód od linii Cheviot, grzbiety i doliny biegną w kierunku NE-SW, a w Anglii, czyli na południe od Cheviot, kierunek ich zmienia się na południkowy. Prosto na południe ciągną się na długości 240 km Góry Pennińskie (wysokość do 893 m n.p.m.). Na zachód od nich znajduje się izolowany masyw Gór Kumbryjskich (wysokość do 979 m n.p.m., Scafell, najwyższy punkt Anglii) z licznymi jeziorami polodowcowymi (Lake District). Są one strukturalnym przedłużeniem Gór Kambryjskich, znajdujących się w północnej Walii, na południe od Zatoki Liverpoolskiej. Wysokość Gór Kambryjskich przekracza zaledwie 1000 m n.p.m. (1085 m, Snowdon). Stoki i spłaszczenia pokrywają torfowiska i wrzosowiska, podobnie jak wyżyny w południowej Walii oraz na Półwyspie Kornwalijskim. W zachodniej części wyspy Wielka Brytania rozciągają się rozległe niziny, zajmując całą południową część do nasady Półwyspu Kornwalijskiego i do brzegów Morza Irlandzkiego między Górami Kambryjskimi a Górami Pennińskimi jako równiny Cheshire i Lancashire. W krajobrazie wyróżniają się one jako niewykorzystane przez rolnictwo lasy lub wrzosowiska. Ich wysokość rzadko przekracza 300 m n.p.m., osiągając kulminację na wzgórzach Cleveland (454 m, Stony Ridge). Na północno-wschodnich nizinach krawędzie mają kierunek południkowy (Yorkshire Wolds, Lincoln Heath, Lincolnshire Wolds), w części środkowej kierunek NE-SW (Chilterns, Cotswolds, Northampton Uplands), natomiast na południu równoleżnikowy (North Downs, South Downs, Forest Ridges, Dorset Downs, Hampshire Downs). Krawędzie te tworzą także klify wzdłuż brzegu cieśniny La Manche. W przeciwieństwie do skalistych zachodnich brzegów wyspy Wielka Brytania oraz klifów na południu, wybrzeże wschodnie jest płaskie z licznymi ławicami piaszczystymi (Suffolk Sandlings , Holderness), jeziorami przybrzeżnymi (Norfolk Broads) i bagnistymi marszami (Lincoln Marsh, Holland). Płaskim wybrzeżom towarzyszą szerokie watty.

Klimat. Wyspiarskie położenie, a zwłaszcza sąsiedztwo ciepłego Prądu Zatokowego, opływającego brzegi północnej i zachodniej Wielkiej Brytanii, powodują, że klimat umiarkowany ciepły jest wybitnie morski, mimo położenia stosunkowo daleko na północ (między 49o58ˊ a 60o45ˊN). Ocieplający wpływ Prądu Zatokowego zaznacza się głównie w miesiącach zimowych, dlatego amplitudy roczne temperatury są niewielkie, od 8°C na zachodzie kraju do 12°C na wschodzie. Przez przeważającą część roku Wielka Brytania znajduje się pod wpływem cyrkulacji zachodniej, z którą wiąże się napływ wilgotnego powietrza oceanicznego, zimą z Niżu Islandzkiego, latem z Wyżu Azorskiego; przemieszczającym się niżom barycznym towarzyszą, zwłaszcza zimą, silne wiatry na wyspach szkockich. Średnia temperatura w styczniu wynosi -3°C na północnym zachodzie, ok. 3°C na północnym wschodzie i ok. 7°C na południowym zachodzie; w lipcu od 17°C w regionie Londynu do 12-13°C na północy Szkocji. Opady są obfite i występują w ciągu całego roku, głównie w postaci deszczu; średnia roczna suma opadów od powyżej 3000 mm w górach Szkocji do 1000 mm w zachodniej Anglii i ok. 700 mm we wschodniej Anglii; ok. 60% opadów przypada na okres od października do stycznia; najsuchszą porą roku jest wiosna; często występują mgły, w lecie na wybrzeżu, zimą i jesienią - w głębi wysp.

Wody. Sieć rzeczna Wielkiej Brytanii jest bardzo gęsta; rzeki są krótkie, o wyrównanych stanach wód w ciągu roku. Główną rzeką kraju jest Tamiza (długość 338 km, powierzchnia dorzecza 11,4 tys. km²), płynąca przez Basen Londyński i uchodząca do Morza Północnego szerokim (7-8 km) estuarium; do Morza Północnego uchodzą również: Trent (długość 274 km) i Ouse oraz Tees, Tyne, Tweed; do Morza Irlandzkiego – Mersey, do Kanału Bristolskiego – Severn (290 km), a do zatoki Firth of Clyde – główna rzeka Szkocji, Clyde. Większość rzek jest uregulowana (śluzy, zapory, obwałowania koryt rzecznych, budowane od XV w.) i skanalizowana; kanały budowane od końca XVIII w. połączyły m.in. Tamizę z rzeką Avon (uchodzącą do zatoki Morza Celtyckiego – Kanału Bristolskiego), Mersey z rzekami Ouse i Trent; zbudowany w Szkocji na początku XIX w. Kanał Kaledoński (długość 97 km) połączył zatokę Moray Firth (Morze Północne) przez jeziora Loch Ness i Loch Lochy z zatoką Firth of Lorne (Ocean Atlantycki). Rzeki Wielkiej Brytanii były wykorzystywane już we wczesnym etapie rewolucji przemysłowej do napędu urządzeń fabrycznych, zwłaszcza na rzekach Mersey, Weaver i Ribble w północnej Anglii. Obszar Wielkiej Brytanii jest bogaty w jeziora, zwłaszcza polodowcowe, które najliczniej występują w Szkocji, Górach Kumbryjskich, północnej części Gór Kambryjskich oraz w Irlandii Północnej. Największym jeziorem jest Lough Neagh (tektoniczno-polodowcowe, powierzchnia 396 km²) w Irlandii Północnej; największym pod względem objętości jest Loch Lomond (71 km², głębokość do 200 m), a najgłębszym Loch Monar (310 m) – oba w Szkocji.