Ukształtowanie powierzchni. Prawie 97% powierzchni Turcji leży w Azji, na półwyspie Azja Mniejsza i Wyżynie Armeńskiej, ponad 3% w Europie, na półwyspie Bałkańskim. Obie części rozdziela morze Marmara oraz cieśniny Bosfor (najmniejsza szerokość 750 m) i Dardanele. Turcja jest krajem wyżynnym i górzystym. Wnętrze Azji Mniejszej zajmuje Wyżyna Anatolijska, dzieląca się na wiele rozległych, płytkich kotlin (najrozleglejsza z jeziorem Tuz Gölü) o przeważającej wysokości 900-1500 m n.p.m., urozmaicona niewysokimi (do 2300 m n.p.m. na zachodzie, 2700 m n.p.m. na wschodzie) pasmami górskimi i pojedynczymi stożkami wygasłych wulkanów (najwyższy Erciyes Dağı, 3916 m n.p.m.). Na wschodzie Wyżyna Anatolijska przechodzi w bardziej rozczłonkowaną Wyżynę Armeńską (w Turcji nazwana Anatolią Wschodnią), gdzie dna kotlin leżą na wysokości 1000-1800 m n.p.m., a równoleżnikowe pasma górskie przekraczają 4000 m n.p.m.; najwyższy szczyt kraju, wulkan Ararat 5165 m n.p.m. Wyżyny od północy są ograniczone przez Góry Pontyjskie o długości ponad 1000 km. Na południu Wyżynę Anatolijską obrzeżają góry Taurus (długość około 1500 km, wysokość do 3756 m n.p.m., Demirkazik). Taurus dzieli się na wiele pasm o rozległych wierzchowinach i stromych stokach, oddzielonych szerokimi dolinami i krasowymi kotlinami. Wyżynę Armeńską od południa ograniczają północne krańce Gór Kurdystańskich (Gelyaşin, 4136 m n.p.m.). Góry Pontyjskie niemal na całej długości dochodzą bezpośrednio do brzegów Morza Czarnego, natomiast między Taurusem a Morzem Śródziemnym leży kilka izolowanych niewielkich nizin, z których największa jest Nizina Cylicyjska (zwana również niziną Adana) na wschodzie. Drugim dużym obszarem nizinnym jest Nizina Tracka, położona na przeciwległym krańcu kraju (wschodnia część Półwyspu Bałkańskiego), obrzeżona niewysokimi pasmami gór i wyżyn: Işıklar Dağı (924 m n.p.m.) od południa i Strandża (1031 m n.p.m.) od północy. Długość linii brzegowej przekracza 7200 km; przeważają wybrzeża skaliste, klifowe. Wybrzeże Morza Czarnego jest słabo rozwinięte, z niewielkimi zatokami i skalistymi cyplami; wybrzeże Morza Śródziemnego również słabo rozwinięte z rozległymi i szeroko otwartymi zatokami (Antalya Körfezi, İskendrun Körfezi); wybrzeże Morza Egejskiego i Morza Marmara urozmaicone, z głęboko wciętymi zatokami (Edremit, İzmir, Efeska Gökova), półwyspami (największy Gelibolu na europejskim brzegu) i wyspami (Gökҫeada, Marmara). Turcja leży w strefie aktywnej sejsmicznie, często jest nawiedzana przez trzęsienia ziemi, zwłaszcza w północnej części kraju, wzdłuż łuku od morza Marmara po jezioro Wan; szczególnie katastrofalne trzęsienia ziemi wystąpiły w XII.1939 r. (33 tys. ofiar) i VIII.1999 r. (20 tys. ofiar).

Klimat. Turcja leży w strefie klimatów podzwrotnikowych; na północnych stokach Gór Pontyjskich i wybrzeżu Morza Śródziemnego występuje klimat morski; na wybrzeżach mórz Czarnego i Egejskiego – pośredni między morskim a kontynentalnym; w części europejskiej i zachodniej Azji Mniejszej – kontynentalny, na wschodzie Wyżyny Anatolijskiej i na Wyżynie Armeńskiej – kontynentalny suchy, powyżej 1500 m n.p.m. – górski. W porze zimowej i wiosennej niże śródziemnomorskie, przemieszczające się ku Morzu Czerwonemu, sprowadzają pogodę pochmurną z opadami deszczu, a powyżej 800 m n.p.m. – śniegu; zimą na Wyżynie Armeńskiej panuje pogoda wyżowa, wiosną wzrasta częstość opadów burzowych. Od maja do października nad Morzem Egejskim i zachodnią Turcją wieją wiatry ze składową północną, znane od czasów starożytnych. Lato jest przeważnie gorące i bezdeszczowe. Roczna suma opadów w europejskiej części kraju 500-700 mm (pora opadowa od października-listopada do marca–kwietnia); na wybrzeżu Morza Czarnego od 700 mm na zachodzie do 1200 mm na wschodzie i powyżej 3000 mm na północnych stokach Gór Pontyjskich; na wybrzeżu egejskim 600-700 mm (od października-listopada do grudnia-stycznia; na wybrzeżu śródziemnomorskim 700-1000 mm (listopad-kwiecień); w Anatolii 300-500 mm (kwiecień-maj); na Wyżynie Armeńskiej 350-800 mm (kwiecień-czerwiec; zimą pada śnieg). W zimie temperatura obniża się wraz z oddalaniem się od wybrzeży, a także ze wzrostem wysokości. W styczniu temperatura maksymalna od 14-15°C na wybrzeżu śródziemnomorskim, 6-11°C na wybrzeżu czarnomorskim, 3-5°C w zachodniej Anatolii do -4°C na Wyżynie Armeńskiej (na wysokości ok. 1700 m n.p.m.); temperatura minimalna w tym czasie odpowiednio: od 5-6°C (skrajnie -8°C), 3-5°C, -5°C do -12°C (skrajnie -35°C). W lecie temperatura jest mniej zróżnicowana: maksymalna w lipcu lub w sierpniu zmienia się od 25-30°C na północy (wyjątkowo 39°C), 31-34°C na zachodnich i południowych wybrzeżach (skrajnie do 45°C) do 29-34°C w Anatolii i 28°C na Wyżynie Armeńskiej (na wysokości 1700 m n.p.m.); minimalna odpowiednio: od 23°C, 17-19°C, do 15-20°C i 12-14°C.

Wody. Turcja ma niewielkie zasoby wód powierzchniowych. Rzeki płynące z Gór Pontyjskich do Morza Czarnego oraz z Taurusu do mórz: Śródziemnego i Egejskiego są krótkie, o dużych spadkach, głęboko wciętych dolinach (zwłaszcza w Górach Pontyjskich), zimą gwałtownie przybierają (częste powodzie), latem przepływy maleją, ale rzeki zwykle nie wysychają. Wpływając na podgórskie niziny tworzą szybko narastające stożki napływowe (np. Seyhan Nehri i Ceyhan Nehri na Nizinie Cylicyjskiej) i meandrują (termin pochodzi od uchodzącej do Morza Egejskiego rzeki Meander). Rzeki płynące w stronę Wyżyny Anatolijskiej są mniej zasobne w wodę, niektóre wysychają latem w dolnym biegu. Najdłuższa jest Kızılırmak (1150 km) uchodząca do Morza Czarnego, w dolnym biegu tworząca głęboki przełom przez Góry Pontyjskie; między górami zachodniej części wyżyny przedziera się Sakarya. Na Wyżynie Armeńskiej biorą początek wielkie rzeki Mezopotamii: Eufrat (1100 km w granicach Turcji, od źródeł Karasu, czyli Eufratu Zachodniego) i Tygrys, oraz ich dopływy, a także Kura i Araks płynące do Morza Kaspijskiego. W części europejskiej najważniejszą rzeką jest, graniczna z Grecją, Marica (turecka Meriҫ Nehri) i jej dopływ Ergene. Na większości rzek zbudowano sztuczne zbiorniki wodne (wykorzystuje się je głównie do nawadniania i na potrzeby komunalne); największe na Eufracie, duże na Kızılırmak i Sakarya Nehri. Liczne są jeziora, przeważnie tektoniczne lub reliktowe, największe w centralnych częściach wyżyn: Armeńskiej (Wan, ponad 3700 km², słabo zasolone) i Anatolijskiej (Tuz Gölü, silnie zasolone, częściowo wysychające). Największe zgrupowanie jezior istnieje u stóp zachodniego Taurusu (m.in. Beyşehir Gölü – słodkie, Eğirdir Gölü – słodkie, Burdur Gölü - słone) i  w pobliżu Morza Marmara (İznik Gölü, Uluabat, Kuş, wszystkie słodkowodne). Niewielkie, szybko zmniejszające powierzchnię lodowce i wieczne śniegi znajdują się w najwyższych partiach gór na Wyżynie Armeńskiej (zwłaszcza Ararat) i w Górach Pontyjskich.